Biblioteka Międzydiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego im. Św. Tomasza z Akwinu w Pińsku (Białoruś)
mgr Jerzy Krysa
25 października 2004 r.
Biblioteka Seminarium Duchownego w Pińsku
Moja praca w Bibliotece Seminaryjnej
Historia Pińska i Polesia
Historia Seminarium Duchownego w Pińsku
Historia Pińska
W 1396 roku książę piński i turowski Zygmunt Kiejstutowicz ufundował w Pińsku klasztor franciszkanów i pierwszy kościół katolicki, w którym przyjął chrzest. W 1523 roku król Zygmunt Stary podarował Pińsk i okolice królowej Bonie. To właśnie okres jej rządów zmienił Polesie z niedostępnej i bezludnej prowincji w przynoszące niemałe dochody dobra. Miasto - liczące wówczas pięć tysięcy mieszkańców - wpłacało do kasy Wielkiego Księstwa Litewskiego sumę na równi z Kijowem, Połockiem, Witebskiem czy Mohylewem. Pińsk był najważniejszym na Polesiu ośrodkiem handlu drewnem i produktami leśnymi. W 1581 roku król Stefan Batory nadał miastu magdeburskie prawa miejskie. Pińsk miał wówczas 40 ulic oraz 18 świątyń: kościół katolicki, synagogę i aż 16 cerkwi prawosławnych. Większość budynków była drewniana i uległa zniszczeniu w czasach powstania Chmielnickiego i wojny polsko-moskiewskiej. Od drugiej połowy XVII wieku zaczęła się powolna odbudowa miasta, a po stu latach funkcjonowało już w Pińsku dziewięć klasztorów katolickich: franciszkanów, jezuitów, dominikanów, komunistów, bernardynów, karmelitów, bazylianów oraz mariawitek i bazylianek.
Widok pińskiego Kolegium jezuickiego i (w tle) kościoła jezuitów od rzeki Piny - około roku 1920
Ogromny, dwuwieżowy kościół Jezuitów został wzniesiony w latach 1647 - 1651 (w stylu barokowym) staraniem starosty pińskiego, Stanisława Albrychta Radziwiłła; w latach 1642 - 1675 powstawał gmach Kolegium. W pińskim zgromadzeniu w latach 1642 - 1646 i 1652 - 1657 przebywał św. Andrzej Bobola, a trumna z ciałem świętego po jego męczeńskiej śmierci spoczywała w podziemiach kościoła aż do roku 1808, kiedy to została przeniesiona do Połocka.
Widok pińskiego Kolegium jezuickiego i (w centrum) kościoła jezuitów od strony miasta - około roku 1920
Świadomy proces niszczenia kościoła Jezuitów rozpoczął się w tragicznym roku 1939 i trwał do 1956 roku, kiedy to wspaniała świątynia została wysadzona. Dawne Kolegium Jezuickie nadal wznosi się majestatycznie nad brzegami leniwie płynącej Piny. W gmachu Kolegium mieszczą się obecnie Muzeum Białoruskiego Polesia, galeria malarstwa, szkoła baletowa oraz kilka urzędów.
Po II rozbiorze Rzeczpospolitej w 1793 roku Pińsk został przyłączony do Rosji. W wyniku carskich represji po upadku powstań listopadowego i styczniowego skasowano klasztory katolickie, katolikom pozostał tylko parafialny kościół pofranciszkański i filialny pokomunistowski, prawosławni zaś mieli trzy cerkwie – wszystkie urządzone w przejętych kościołach katolickich.
Pińsk: widok na przystań na rzece Pina; w tle Kolegium | Pińsk: pomnik Lenina i plac, gdzie stał kościół jezuitów |
Koniec XIX wieku to okres rozwoju handlu i przemysłu. Aleksander Skirmuntt wybudował fabrykę świec i mydła, która była jedną z największych w Cesarstwie Rosyjskim. Syn Aleksandra Zygmunt wybudował hutę żelaza, w mieście istniała także fabryka zapałek. W 1882 roku do Pińska i dalej do Łunińca doprowadzono linię kolejową. Konkurencja w transporcie spowodowała upadek znaczenia żeglugi na poleskich drogach wodnych. W 1900 roku Pińsk liczył 30 tysięcy mieszkańców, z czego większość stanowili Żydzi. Tu uczęszczał do gimnazjum późniejszy prezydent Izraela Chaim Wejcman, dzieciństwo spędziła urodzona w Kijowie późniejsza premier Izraela, Golda Meir. Nauczycielem w szkole parafialnej był Jakub Kołas – klasyk literatury białoruskiej, który Polesiu poświęcił wiele swych utworów (między innymi powieść 'W poleskiej głuszy'). W 1932 roku w Pińsku urodził się reporter i pisarz, Ryszard Kapuściński (mieszkał tu do 1940 roku).
Poglądowy fragment mapy Polesia z Pińskiem z okresu II RP (z portalu www.rzecz-pospolita.com)
Przed II wojną światową miał 36 tysięcy mieszkańców, z czego 70 % stanowili Żydzi. W okresie międzywojennym Pińsk na krótko odzyskał rolę ważnego węzła dróg wodnych - wznowiono tam komunikację towarową i pasażerską. W 1921 roku po zawarciu pokoju ryskiego Pińsk powrócił do Polski i stał się stolicą województwa poleskiego, jednak po wielkim pożarze w tym samym jeszcze roku siedzibę władz przeniesiono czasowo do Brześcia. Tak już pozostało do 1939 roku, a Pińsk spadł do roli miasta powiatowego. Po II wojnie światowej miasto - i niemal całe Polesie na wschód od Bugu - znalazło się na dziesięciolecia w granicach ZSRR (Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich).
Od 1991 roku miasto Pińsk (jak też i większość Polesia) należy do Republiki Białorusi, leżąc w jej południowo-zachodniej części; nadal jest siedzibą rejonu (powiatu) w obłasti (województwie) brzeskim. W roku 2004 miasto Pińsk liczyło około 130 tysięcy mieszkańców.
Ostatnia aktualizacja: 14.05.2008, godz. 22:13 - Jan Wasilewski